Karel de Vijfde straat

Op 24 februari 1500 was Karel in Gent geboren. Toen hij slechts zes jaar oud was overleed zijn vader, Filips de Schone. Grootvader Maximiliaan trad als regent op, maar al op vijftienjarige leeftijd werd Karel als hertog ingehuldigd. Dat gebeurde niet alleen in Brabants' hoofdstad Brussel, maar ook in de drie andere hoofdsteden. Dus ook in 's-Hertogenbosch.

In 1515 was Brabant in oorlog met Gelder. In 's-Hertogenbosch vonden de laatste bouwactiviteiten rond de Sint-Jan plaats. Een jaar later zou de bekendste inwoner, Jeroen Bosch, overlijden.

De Bossche stadsrekeningen van 1515 geven ons een beeld van wat er allemaal kwam kijken voor de intocht van de nieuwe hertog. Het stadhuis werd versierd, stellages geplaatst en versierd en toortsen werden aangebracht. Tijdens de feestelijkheden werden vreugdevuren ontstoken en voerden de drie Bossche rederijkerskamers pantomimespelen op. Zodra bekend werd dat de hertog naar 's-Hertogenbosch zou komen, stuurde het stadsbestuur een deputatie naar Antwerpen om er een geschenk voor de hertog te kopen: gouden en zilveren drinkbekers. Talrijk waren de wijnschenkingen aan de hertog en zijn gevolg. Tot dit gevolg behoorde ook diens leermeester Adriaan Florisse, die later bekend zou worden als paus Adrianus VI.

De verhouding tussen 's-Hertogenbosch en de landsheer is niet altijd zo prettig geweest als in dit eerste jaar. In 1525 kwamen de Bosschenaren in opstand doordat het economisch slecht ging met de stad. Zo plunderden zij de kloosters, die vrijgesteld waren van het betalen van belastingen. Maar de opstand werd neergeslagen. Honderdvijftig bestuurders van de ambachtgilden trokken in zwarte kleren, blootshoofds en ieder met een brandende kaars in de hand naar de landvoogdes, de vertegenwoordiger van de hertog, om vergiffenis te vragen. Die kregen ze, maar de opgelegde boete was zwaar: 12.000 rijksgulden, terwijl de macht van de gilden in het stadsbestuur sterk ingekrompen werd.

Vijftien jaar later was de verhouding blijkbaar beter geworden: de stad kreeg een 'jaarmarkt voor magere beesten'. Dat betekende dat er eenmaal per jaar, in het voorjaar, een veemarkt mocht worden gehouden. Een veemarkt in het najaar, als de dieren zich tegoed hadden gedaan aan het malse gras, werd de 'vette beesten-markt' genoemd.

In 1549 doet Karel al afstand van het hertogdom Brabant ten gunste van zijn zoon Filips II. Op 23 september van dat jaar houdt Filips in Den Bosch zijn Blijde Inkomste. Pas zes jaar later, in 1555, zou Karel zich geheel terugtrekken als Heer van de Nederlanden.